E-Księgarnia
Dokładnie rok temu – 16 września 2021 r. – na cmentarzu komunalnym w Golczewie odbyły się uroczystości pogrzebowe żołnierza polskiego podziemia niepodległościowego Antoniego Wąsowicza ps. „Roch”. Wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Krakowie z 18 grudnia 1947 r. został on skazany na karę śmierci. Wyrok wykonano 24 lutego 1948 r. w więzieniu przy ul. Montelupich w Krakowie, a szczątki potajemnie pogrzebano na cmentarzu Rakowickim. W październiku 2017 r. odnaleźli je pracownicy Instytutu Pamięci Narodowej.
Dzisiaj – 16 września 2022 r. – w obecności rodziny bohatera, dyrektor Oddziału IPN w Szczecinie dr Paweł Skubisz zaprezentował nowy nagrobek Antoniego Wąsowicza. Został on wykonany z jasnego granitu, na głowicy umieszczono krzyż grecki, na którym widnieje orzeł wojskowy wzór 19, a poniżej informację o działalności niepodległościowej.
Posterunek honorowy przy grobie pełnili marynarze z 8 Flotylli Obrony Wybrzeża. W uroczystościach wziął udział jej dowódca, kmdr Włodzimierz Kułagin. Kwiaty złożyli także: sekretarz Gminy Golczewo Mirosław Hnatów, przewodniczący Rady Miejskiej Tomasz Caban i reprezentujący Oddział IPN w Krakowie Dawid Terelak.
Nagrobek został sfinansowany ze środków Oddziału IPN w Szczecinie.
Fot. Marzena Szulc
***
Antoni Wąsowicz ps. „Roch” (1922-1948)
Urodził się 17 kwietnia 1922 r. w Aloksie w powiecie Święciany (Litwa) jako syn Władysława i Weroniki z d. Dejczko. Przed wojną ukończył siedem klas szkoły powszechnej i pracował w gospodarstwie rolnym.
Jego działalność w czasie okupacji sowieckiej i niemieckiej nie jest bliżej znana. Sam zeznawał, że służył w jednym z oddziałów partyzanckich AK.
Po ponownym zajęciu Wileńszczyzny przez Armię Czerwoną został powołany do odbycia służby wojskowej i po przeszkoleniu trafił w stopniu kaprala do 4. „warszawskiego” pułku aprowizacyjnego. 25 maja 1945 r. zdezerterował z wojska i wstąpił do oddziału niepodległościowego Władysława Tomczaka „Zadory”. Wraz z tym oddziałem uczestniczył m.in. w zajęciu więzienia w Szamotułach w czerwcu 1945 r. Ujawnił się 24 września 1945 r. w Woli Rafałowskiej i wyjechał na tzw. Ziemie Zachodnie w poszukiwaniu rodziny. Tam nawiązał kontakt z łącznikiem podziemia z terenu Sądecczyzny i za jego pośrednictwem w marcu 1946 r. wstąpił do oddziału partyzanckiego „Wojsko Polskie” dowodzonego przez Władysława Janura „Wisłę”.
Wąsowicz brał też udział w akcjach przeciwko współpracownikom UB, aktywistom komunistycznym oraz pospolitym przestępcom. Latem 1946 r., po częściowym rozbiciu grupy, wraz z Adamem Domalikiem „Kowbojem” przyłączył się do oddziału Józefa Kurasia „Ognia” i wszedł w stopniu sierżanta w skład 3. kompanii jego zgrupowania. Po śmierci Henryka Głowińskiego „Groźnego”, w listopadzie 1946 r. objął nad tą kompanią dowództwo.
„Roch” uczestniczył we wszystkich najważniejszych działaniach grupy – akcjach ekspropriacyjnych, likwidacjach komunistów i ich współpracowników oraz starciach
z obławami UB. Nadzorował też wysadzenie pomnika wdzięczności Armii Czerwonej w Rabce 31 lipca 1946 r. Był przeciwnikiem ujawniania się po ogłoszeniu amnestii w lutym 1947 r. i kontynuował działalność konspiracyjna także po śmierci „Ognia”. Dopiero wiosną 1947 r., nie widząc możliwości dalszej działalności partyzanckiej, zdecydował się wraz z dwójką najbliższych współpracowników przejść do Austrii – do amerykańskiej strefy okupacyjnej. Przygotowana w maju 1947 r. ucieczka nie powiodła się i cała trójka została złapana, a następnie odesłana do Polski.
18 grudnia 1947 r. wyrokiem WSR w Krakowie Antoni Wąsowicz skazany został na śmierć. Wyrok wykonano w więzieniu przy ul. Montelupich w Krakowie 24 lutego 1948 r. Szczątki Antoniego Wąsowicza potajemnie pogrzebano na cmentarzu Rakowickim, gdzie odnaleziono je w październiku 2017 r.
16 września 2021 r. szczeciński oddział IPN zorganizował jego uroczysty pogrzeb na cmentarzu komunalnym w Golczewie.