Oficjalne obchody Narodowego Dnia Pamięci „Żołnierzy Wyklętych” zorganizował Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Szczecinie we współpracy z Okręgowym Inspektoratem Służby Więziennej w Szczecinie, Komendą Wojewódzką Policji w Szczecinie oraz 12 Szczecińską Dywizją Zmechanizowaną. Uroczystości odbyły się 28 lutego 2020 r.
Przed południem delegacje złożyły kwiaty i zapaliły znicze w celi znajdującej się w Areszcie Śledczym w Szczecinie, gdzie wykonywano wyroki śmierci m.in. na żołnierzach podziemia niepodległościowego. O godz. 11 odbył się apel pamięci połączony z ceremonią złożenia kwiatów pod tablicą upamiętniającą osoby przetrzymywane i zamordowane w budynku dawnego więzienia w latach 1945–1956.
Do organizatorów i uczestników uroczystości list skierował premier Mateusz Morawiecki. Pisał w nim:
„Żołnierzom Wyklętym jesteśmy winni wdzięczność i szacunek oraz zobowiązanie, że nigdy o nich nie zapomnimy. Wspominając ich męstwo i odwagę, składamy wobec nich zobowiązanie, że będziemy budować Ojczyznę, o której marzyli – Polskę prawdziwie wolną, sprawiedliwą i solidarną”.
W południe kwiaty złożono także pod tablicą na gmachu Komendy Wojewódzkiej Policji w Szczecinie, która upamiętnia żołnierzy podziemia niepodległościowego, przetrzymywanych i torturowanych w budynku WUBP/WUdsBP w latach 1945–1956.
W uroczystościach udział wzięli byli żołnierze Armii Krajowej oraz przedstawiciele władz państwowych i samorządowych. Oddział IPN w Szczecinie reprezentowali: dr Paweł Skubisz – dyrektor, Kinga Macierzyńska – p.o. zastępcy dyrektora, Krzysztof Męciński – naczelnik OBUWiM i Szymon Nowacki – zastępca naczelnika OBL.
W przeddzień obchodów święta pracownicy Oddziałowego Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa w Szczecinie zapalili znicze na mogiłach m.in. Janiny i Leona Smoleńskich, Konrada Strycharczyka oraz żołnierzy Bojowego Oddziału Armii.
* * *
Koniec II wojny światowej nie przyniósł Polsce wolności. Wielu nie mogło się z tym pogodzić, wybierając dalszą nierówną walkę i trwanie w konspiracji. Żołnierze antykomunistycznego podziemia niepodległościowego wywodzili się z różnych środowisk: Armii Krajowej, Narodowych Sił Zbrojnych czy Batalionów Chłopskich, mieli różne wizje przyszłej Polski, ale połączył ich wspólny los. Wiedzieli, że w przypadku aresztowania czeka ich śmierć lub długoletnie więzienie, że być może nigdy już nie ujrzą swoich bliskich…
Ci, których skazano na śmierć w pokazowych „procesach”, mieli być pozbawieni nie tylko życia, lecz także prawa do własnego grobu i ludzkiej pamięci. Zamordowanych chowano po kryjomu w bezimiennych mogiłach, a rodziny bezskutecznie poszukiwały jakichkolwiek wiadomości o ich losie.
Pamięć o Żołnierzach Wyklętych przywrócono dopiero po kilkudziesięciu latach, dzięki staraniom wielu osób: rodzin, dawnych towarzyszy broni, dziennikarzy, naukowców i społeczników. Wraz z rosnącym zainteresowaniem historią podziemia niepodległościowego pojawiła się potrzeba godnego upamiętnienia tysięcy ludzi, którzy za swoją postawę zapłacili wysoką – nieraz ostateczną – cenę.
9 lutego 2011 r. Prezydent RP Bronisław Komorowski podpisał ustawę ustanawiającą nowe święto państwowe: Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych, obchodzony 1 marca. Data, zaproponowana przez śp. Janusza Kurtykę, prezesa IPN, nie była przypadkowa – to rocznica wykonania wyroku śmierci na siedmiu członkach IV Zarządu Głównego Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”: Łukaszu Cieplińskim, Mieczysławie Kawalcu, Józefie Batorym, Adamie Lazarowiczu, Franciszku Błażeju, Karolu Chmielu i Józefie Rzepce. Co roku 1 marca odbywają się wykłady, dyskusje, koncerty, spotkania wspomnieniowe i uroczystości patriotyczne poświęcone Żołnierzom Wyklętym.
Wystawa „Żołnierze Wyklęci. Podziemie niepodległościowe 1944–1963” – do pobrania PL/EN
Wirtualna paczka historyczna
Zapraszamy do zapoznania się z ofertą materiałów edukacyjnych IPN, związanych z historią żołnierzy podziemia niepodległościowego na nowym portalu IPN o Żołnierzach Wyklętych: