E-Księgarnia
Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką - dzień ten ustanowiono – jak zapisano w treści ustawy – „w hołdzie Obywatelom Polskim – bohaterom, którzy w akcie heroicznej odwagi, niebywałego męstwa, współczucia i solidarności międzyludzkiej, wierni najwyższym wartościom etycznym, nakazom chrześcijańskiego miłosierdzia oraz etosowi suwerennej Rzeczypospolitej Polskiej, ratowali swoich żydowskich bliźnich od Zagłady zaplanowanej i realizowanej przez niemieckich okupantów”. Święto jest wyrazem czci dla wszystkich Polaków, którzy, okazując miłosierdzie i współczucie, pomagali Żydom systematycznie mordowanym przez niemieckich oprawców
Z okazji Narodowego Dnia Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką Odział Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Szczecinie przeprowadził jedyną w mieście Szczecin uroczystość upamiętniającą Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata, którzy byli mieszkańcami Szczecina. Dr Paweł Skubisz - Dyrektor Oddziału wraz z Krzysztofem Męcińskim - Naczelnikiem Oddziałowego Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa zapalili znicze na grobach „Sprawiedliwych”, pochowanych na Cmentarzu Centralnym w Szczecinie. Zaprezentowano też nowy nagrobek Jana Starzyka - Sprawiedliwego Wśród Narodów Świata, sfinansowany w całości przez IPN. Opłata za grób wygasła w zeszłym roku, a jego stan - zwykły grób ziemny z rozpadającym się drewnianym obrzeżem, starym metalowym krzyżem i mało estetyczną tabliczką imienną, nie upamiętniał godnie pochowanej w nim osoby.
Jan Starzyk, urodzony 18 maja 1918 r. w Tomsku. Uhonorowany tytułem „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata” – wraz z matką Elżbietą – 18 stycznia 1983 r. W czasie wojny Starzykowie mieszkali w Stołpcach koło Nowogródka. We wrześniu 1942 r., pracujący z Janem Azrierl Tunik zwrócił się do niego z prośbą o pomoc, ponieważ Niemcy przystąpili do likwidacji miejscowego getta. Za zgodą matki, Jan przyjął Azriela do swojego domu. Starzykowie udzielili schronienia także pięciu Żydówkom. Szóstka uciekinierów pozostała u Starzyków do lipca 1944 r. Schronili się na strychu nad chlewem oraz w schronie pod ziemią w nowo budowanym domu. Jan Starzyk zmarł 9 listopada 2000 r.
Nagrobek został zaprojektowany w niezwykle prostej formie. Pomnik nagrobny wykonany został w czarnym granicie. Prosta czarna głowica z napisami upamiętniającymi Jana Starzyka - Sprawiedliwego Wśród Narodów Świata - posadowiona jest na zwykłej, prostej, czarnej płycie granitowej nagrobka. Czcionka inskrypcji na głowicy nawiązuje do kształtu napisów na Medalu "Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata". Na ramie umieszczono dane fundatora - Instytutu Pamięci Narodowej i rok wykonania nagrobka. Prosty ale dzięki temu trochę monumentalny charakter nagrobka ma przyciągać wzrok przechodniów i skupiać go na upamiętnianej osobie i jej zasługach dla ludzkości.
Z zestawień statystycznych wynika, że do 2019 r. tytułem „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata” uhonorowano ponad 27 tys. osób, z których niemal 7 tys. stanowią Polacy. Statystyki milczą jednak na temat „Sprawiedliwych”, którzy po wojnie zamieszkali na terenie obecnego województwa zachodniopomorskiego. W toku poszukiwań prowadzonych od 2009 r. udało się sporządzić listę ponad pięćdziesięciu takich osób. Ponad połowa odznaczonych związana była z Kresami Wschodnimi II Rzeczypospolitej (z województwami: lwowskim, stanisławowskim, tarnopolskim i wołyńskim, znajdującymi się obecnie na terenie Ukrainy, oraz województwem wileńskim – obecnie na terenie Litwy). Pozostali trafili na Pomorze z dzisiejszych województw: lubelskiego, łódzkiego, mazowieckiego, podkarpackiego, podlaskiego i świętokrzyskiego.
Dotychczas Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Szczecinie odnowił na Cmentarzu Centralnym w Szczecinie nagrobki:
Leokadii Krajewskiej w marcu 2018 r.
Leokadia Krajewska została uhonorowana tytułem „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata” – wraz z bratem Edmundem – 2 kwietnia 2013 r. Rodzeństwo Krajewskich pochodziło z miasteczka Rożyszcze na Wołyniu. Podczas okupacji uratowali życie Ewie Turzyńskiej i jej synowi Leonowi. Kiedy wyszło na jaw, że pracująca w aptece Ewa jest Żydówką, Krajewscy wzięli udział w organizacji jej ucieczki z niemieckiej obławy. Leokadia Krajewska zmarła 28 kwietnia 1981 r.
Heleny i Józefa Barcikowskich w marcu 2020 r.
Helena Barcikowska z domu Ząbroń została uhonorowana tytułem „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata” 10 października 1985 r. Decyzja o odznaczeniu jej synów – Józefa i Tadeusza – zapadła 29 grudnia 1992 r. Barcikowscy – mieszkańcy Wiśniowca w województwie tarnopolskim – od października 1942 r. do sierpnia 1943 r. ukrywali w domu pochodzącego z Warszawy Adama Gajłę, który uniknął dzięki temu zamknięcia, a później śmierci w miejscowym getcie, zlikwidowanym wiosną 1943 r. Korzystając z pomocy znajomego księdza, udało się zdobyć dla ukrywanego metrykę urodzenia na nazwisko Krzysztof Bolesław Sawicki – tych imion i nazwiska używał także po wojnie. Helena Barcikowska zmarła 25 kwietnia 1988 r., Józef – 25 lutego 1998 r., a Tadeusz – 2 listopada 2004 r.
