E-Księgarnia
22 czerwca 2017 r. o godz. 18.00 odbyło się spotkanie „Polacy i Ukraińcy 1939−1947” z dr. Mariuszem Zajączkowskim. Podczas spotkania miała miejsce promocja książek: Ukraińskie podziemie na Lubelszczyźnie w okresie okupacji niemieckiej 1939–1944 oraz Pod znakiem króla Daniela. OUN-B i UPA na Lubelszczyźnie 1944–1950 .
Relacje polsko-ukraińskie podczas II wojny światowej i tuż po jej zakończeniu to temat bolesny, znaczony krwią niewinnych ofiar i wciąż wywołujący olbrzymie emocje. Zapraszamy na rozmowę z jednym z najlepszych znawców tej tematyki, historyka z Instytutu Studiów Politycznych PAN oraz Oddziału IPN w Lublinie, członka Polsko-Ukraińskiego Forum Historyków. Porozmawiamy o działalności UPA na Lubelszczyźnie w szerokim kontekście konfliktu polsko-ukraińskiego oraz współczesnej polityki historycznej.
Dr Mariusz Zajączkowski (ur. 1974) – historyk i politolog. Pracuje jako adiunkt w Instytucie Studiów Politycznych PAN (Zakład Dziejów Ziem Wschodnich) oraz w Oddziałowym Biurze Badań Historycznych IPN w Lublinie. Zajmuje się dziejami stosunków polsko-ukraińskich i działalności ukraińskiego podziemia na byłych i obecnych ziemiach Polski w okresie II wojny światowej i we wczesnych latach powojennych. Współredaktor z dr Magdaleną Semczyszyn tomu studiów: Giedroyc a Ukraina. Ukraińska perspektywa Jerzego Giedroycia i środowiska paryskiej „Kultury” (Warszawa–Lublin–Szczecin 2014). Autor monografii: Ukraińskie podziemie na Lubelszczyźnie w okresie okupacji niemieckiej 1939–1944 (Lublin–Warszawa 2015); Pod znakiem króla Daniela. OUN-B i UPA na Lubelszczyźnie 1944–1950 (Lublin–Warszawa 2016). Za monografię Ukraińskie podziemie na Lubelszczyźnie… został wyróżniony Nagrodą im. prof. Tomasza Strzembosza dla autora najlepszej książki dotyczącej najnowszej historii Polski w ramach VIII edycji konkursu (2016). Wyróżniona książka nominowana była również do nagrody im. Oskara Haleckiego w kategorii najlepsza książka naukowa poświęcona dziejom Polski i Polaków w XX wieku w VIII edycji konkursu Książka Historyczna Roku (2015). Dotychczas publikował w pracach zbiorowych oraz na łamach pisma IPN „Pamięć i Sprawiedliwość”, „Rocznika Polsko-Niemieckiego”, „Rocznika Chełmskiego”, „Gazety Wyborczej”, „Tygodnika Powszechnego”. Jest członkiem powstałego w 2015 r. Polsko-Ukraińskiego Forum Historyków, powołanego z inicjatywy IPN oraz Ukraińskiego Instytutu Pamięci Narodowej.
Książka Ukraińskie podziemie na Lubelszczyźnie w okresie okupacji niemieckiej 1939–1944to obraz działalności OUN-B i UPA na wschodniej Lubelszczyźnie w latach II wojny światowej. Opisane zostały wydarzenia rozgrywające się na tym terenie w latach 1943–1944: antypolskie działania banderowskiej partyzantki, ukraińskich placówek samoobrony czy złożonych z Ukraińców formacji policyjnych i wojskowych w służbie niemieckiej, jak również działania odwetowe AK i BCh wobec ludności ukraińskiej. Co ważne, związane z nimi tragiczne losy polskich i ukraińskich chłopów z okolic Hrubieszowa (m.in. mieszkańców Prehoryłego, Sahrynia, Tarnoszyna, Bereścia, Smoligowa czy Łubcza) urosły do rangi symbolu polsko-ukraińskiego konfliktu pamięci. Wydarzenia zostały ukazane w szerokim kontekście: polityki narodowościowej władz II RP, okupanta niemieckiego, „antypolskiej akcji” OUN-B i UPA na Wołyniu i w Galicji Wschodniej, w końcu działalności podziemia komunistycznego i partyzantki sowieckiej. W książce jest też mowa o walce ukraińskiej partyzantki z Sowietami i Niemcami. Autor, dostarczając istotnych argumentów, szeroko polemizuje z ustaleniami niektórych przedstawicieli ukraińskiej historiografii. Udowadnia brak związku między pojedynczymi, od wiosny 1942 r. do zimy 1942/1943 r., antyukraińskimi wystąpieniami polskiego podziemia na Lubelszczyźnie a rozpoczętą na początku 1943 r. przez podziemie ukraińskie akcją depolonizacyjną na Wołyniu.
Monografia Pod znakiem króla Daniela. OUN-B i UPA na Lubelszczyźnie 1944–1950 ukazuje spójny obraz działalności banderowskiego podziemia na wschodniej Lubelszczyźnie, we wczesnych latach powojennych. W książce zostały scharakteryzowane zarówno działające na tym terenie centralnie dowodzone do września 1947 r. struktury cywilne i wojskowe ukraińskiego podziemia, a po tej dacie również jego luźne grupy zbrojne; ostatnia została zlikwidowana na Lubelszczyźnie w marcu 1950 r. Obok omówienia rozwoju organizacyjnego, liczebności oraz zagadnienia rekrutacji czy poparcia dla OUN-B i UPA ze strony miejscowej ludności ukraińskiej, w pracy znajdziemy także informacje na temat różnych przejawów działalności banderowców po lipcu 1944 r., w tym ich stosunku do okolicznej ludności ukraińskiej i polskiej. Jest więc w niej mowa zarówno o ostatnich akcjach antypolskich z wiosny 1945 r., które były ostatnimi nie tylko na Lubelszczyźnie, lecz w całym łańcuchu podobnych wydarzeń zapoczątkowanych na Wołyniu w zimie 1942/1943 r., jak i o rozejmie zawartym na tym terenie przez OUN-B i UPA w 1945 r. z podziemiem poakowskim oraz stosunku do niego polskiego podziemia nacjonalistycznego i narodowego (NSZ i NZW). Ponadto na temat przeciwdziałania ze strony ukraińskiej partyzantki akcji przesiedleńczej Ukraińców do USRR w latach 1944–1946, a potem w czasie akcji „Wisła” w 1947 r. na północne i zachodnie ziemie obecnej Polski czy zwalczania OUN-B i UPA przez sowiecki i polski aparat represji i wojsko. W monografii zostało poruszone również mało znane zagadnienie udziału Ukraińców i Polaków pochodzenia ukraińskiego w komunistycznym aparacie partyjnym i bezpieczeństwa na Lubelszczyźnie w latach 1944–1947.