E-KsięgarniaSzczecińskie uroczystości 1 marca 2021 r. w Narodowym Dniu Pamięci Żołnierzy Wyklętych zorganizowane przez wojewodę zachodniopomorskiego, Oddział IPN w Szczecinie, Okręgowy Inspektorat Służby Więziennej w Szczecinie, Komendą Wojewódzką Policji w Szczecinie oraz 12. Szczecińską Dywizją Zmechanizowaną rozpoczęły się tradycyjnie od złożenia kwiatów w „Celi Śmierci” na terenie Aresztu Śledczego w Szczecinie. Miejsce to po II wojnie światowej było więzieniem wykorzystywanym przez komunistyczny aparat represji, gdzie przetrzymywano, torturowano oraz dokonywano mordów sądowych na żołnierzach podziemia niepodległościowego.
Kolejnym elementem obchodów było odsłonięcie muralu „Kaszubska 28” będącego owocem współpracy pomiędzy Oddziałem IPN w Szczecinie a Służbą Więzienną.
Mural „Kaszubska 28” został wykonany przez agencje muralową RedSheels, namalowała go Dorota Borowska. Mural różni się od dotychczasowych form przedstawiających tematykę Żołnierzy Wyklętych. Z jednej strony inspirowany jest malarstwem a dokładnie serią 8 obrazów Andrzeja Wróblewskiego „Rozstrzelanie”, które powstały w 1949 r. poświęconych obrazom wojny i konfrontacji człowieka ze złem historii. Projekt muralu ściśle nawiązuje do czwartego obraz z serii „Rozstrzelanie na ścianie”. Z drugiej strony widzimy autentyczne postacie, namalowane na podstawie ich zdjęć sygnalitycznych. To żołnierze Bojowego Oddziału Armii: Edwarda Kokotko, Waldemar Klimczewski, Edwarda Kosieradzki i Zenon Łozicki. Ci młodzi mężczyźni ginęli rozstrzeliwanie na ścianie w celi śmierci za wolną Polskę. Mural dopełnia wizualizację fragmentu historycznego aresztu karno-śledczego w Szczecinie widzianego z lotu ptaka, a także nazwy organizacji konspiracyjnych, których żołnierze byli więzieni w tym miejscu w latach 1945-1956.
O godzinie 14.00 pod tablicą upamiętniającą osoby przetrzymywane i zamordowane w budynku więzienia w latach 1945–1956, pod siedzibą Aresztu Śledczego w Szczecinie rozpoczęły się oficjalne obchody Narodowego Dnia Pamięci Żołnierzy Wyklętych. Okolicznościowe przemówienia wygłosili: Wojewoda Zachodniopomorski Zbigniew Bogucki, który odczytał również list Prezesa Rady Ministrów Mateusza Morawieckiego, Dyrektor Oddziału IPN w Szczecinie dr Paweł Skubisz oraz Dyrektor Aresztu Śledczego w Szczecinie ppłk Radosław Jaźwiński.
W uroczystości wzięli udział również: Poseł na Sejm RP Leszek Dobrzyński, Zastępca Prezydenta Miasta Szczecin Krzysztof Soska, przedstawiciele służb mundurowych oraz środowisk kombatanckich.
Ostatnim elementm obchodów było złożenie kwiatów pod tablicą upamiętniającą żołnierzy podziemia niepodległościowego, przetrzymywanych i torturowanych w budynku WUBP/WUdsBP w latach 1945–1956 przed Komendą Wojewódzką Policji w Szczecinie.
* * *
Koniec II wojny światowej nie przyniósł Polsce wolności. Wielu nie mogło się z tym pogodzić, wybierając dalszą nierówną walkę i trwanie w konspiracji. Żołnierze antykomunistycznego podziemia niepodległościowego wywodzili się z różnych środowisk: Armii Krajowej, Narodowych Sił Zbrojnych czy Batalionów Chłopskich, mieli różne wizje przyszłej Polski, ale połączył ich wspólny los. Wiedzieli, że w przypadku aresztowania czeka ich śmierć lub długoletnie więzienie, że być może nigdy już nie ujrzą swoich bliskich…
Ci, których skazano na śmierć w pokazowych „procesach”, mieli być pozbawieni nie tylko życia, lecz także prawa do własnego grobu i ludzkiej pamięci. Zamordowanych chowano po kryjomu w bezimiennych mogiłach, a rodziny bezskutecznie poszukiwały jakichkolwiek wiadomości o ich losie.
Pamięć o Żołnierzach Wyklętych przywrócono dopiero po kilkudziesięciu latach, dzięki staraniom wielu osób: rodzin, dawnych towarzyszy broni, dziennikarzy, naukowców i społeczników. Wraz z rosnącym zainteresowaniem historią podziemia niepodległościowego pojawiła się potrzeba godnego upamiętnienia tysięcy ludzi, którzy za swoją postawę zapłacili wysoką – nieraz ostateczną – cenę.
9 lutego 2011 r. Prezydent RP Bronisław Komorowski podpisał ustawę ustanawiającą nowe święto państwowe: Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych, obchodzony 1 marca. Data, zaproponowana przez śp. Janusza Kurtykę, prezesa IPN, nie była przypadkowa – to rocznica wykonania wyroku śmierci na siedmiu członkach IV Zarządu Głównego Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”: Łukaszu Cieplińskim, Mieczysławie Kawalcu, Józefie Batorym, Adamie Lazarowiczu, Franciszku Błażeju, Karolu Chmielu i Józefie Rzepce. Co roku 1 marca odbywają się wykłady, dyskusje, koncerty, spotkania wspomnieniowe i uroczystości patriotyczne poświęcone Żołnierzom Wyklętym.
Wystawa „Żołnierze Wyklęci. Podziemie niepodległościowe 1944–1963” – do pobrania PL/EN
