E-KsięgarniaW 80. rocznicę wybuchu II wojny światowej Oddział IPN w Szczecinie przygotował pamiątkowe wpinki oraz broszury, które będą nieodpłatnie dystrybuowane 1 września podczas uroczystości na Międzynarodowym Cmentarzu Wojennym w Stargardzie przy ul. Reymonta 26 oraz na strefie edukacyjnej IPN Przystanek Historia w Szczecinie, al. Wojska Polskiego 21 w godzinach 13.00-16.00
Wpinka została przygotowana przez zespół Oddziałowego Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN.
Autorami projektu graficznego są Krzysztof Męciński i Rafał Raniowski.
Intencją projektantów było przypomnienie, że do wybuchu II wojny światowej doprowadziły dwa totalitaryzmy – faszyzm i komunizm; że to nie tylko agresja nazistowskich Niemiec 1 września 1939 r., ale też napaść sowieckiej Rosji 17 września 1939 r. Te dwie daty to początek jednej z największych katastrof w historii ludzkości – wojny, która pochłonęła miliony ofiar.
Tekturka, na której umieszczona jest wpinka, przedstawia nagłówki gazet z 1 i 17 września 1939 r. Znajduje się na niej także tekst o następującej treści:
Wybuch II wojny światowej poprzedził zawarty 23 sierpnia 1939 r. w Moskwie pakt o nieagresji pomiędzy III Rzeszą a Związkiem Socjalistycznych Republik Sowieckich, zwany paktem Ribbentrop-Mołotow. Umowa dotyczyła podziału stref wpływów i rozbioru terytoriów suwerennych państw: Polski, Litwy, Łotwy, Estonii, Finlandii i Rumunii. W naszym kraju bywa przez to określana mianem IV rozbioru Polski. Po podpisaniu paktu III Rzesza i ZSRS dokonały zbrojnej agresji na Polskę, która zniknęła z map na 6 lat.
Znaczek przedstawia zarys granic 1 września 1939 r. Czarne tło znaczka symbolizuje żałobę po poległych, pomordowanych i zmarłych w wyniku działań wojennych obywatelach II Rzeczypospolitej. Przez znaczek przebiega falowana linia w kolorze srebrnym – to podział na strefy wpływów ZSRS i III Rzeszy na terytorium II Rzeczypospolitej zgodnie z ustaleniami sowiecko-niemieckiego układu o przyjaźni i granicy z 28 września 1939 r., który był konsekwencją paktu Ribbentrop-Mołotow i sankcjonował rozbiór Państwa Polskiego. Liczby „1 IX” i „17 IX” to daty agresji niemieckiej i sowieckiej na Polskę w 1939 r. Prezentowana na znaczku data – „1939” – charakterem czcionki przypomina żelbetowe ściany bunkra, a przestrzeliny w dacie rocznej, układają się w kształt serii z karabinu maszynowego i przypominają o brutalności najazdu obu naszych ówczesnych sąsiadów.
Broszura Międzynarodowy Cmentarz Wojenny w Stargardzie (dawny Russenfriedhof) - tekst Jolanta Aniszewska - do pobrania w wersji PDF
Jedną z wielu wojennych nekropolii jest Międzynarodowy Cmentarz Wojenny przy ul. Władysława Reymonta w Stargardzie. Stał się on miejscem pochówku żołnierzy wielu armii – uczestników I lub II wojny światowej. Jego historia nierozerwalnie związana jest z dziejami Stargardu, w którym podczas obu wojen były usytuowane obozy jenieckie. Na stargardzkim cmentarzu znajdziemy jednak nie tylko kwatery jenieckie, ale i mogiły żołnierzy Armii Czerwonej, zmarłych i poległych w 1945 r.
- W pierwszym okresie funkcjonowania, tj. w latach 1914–1919 (1921) był to cmentarz jeniecki dla obozu czynnego lub – po zakończeniu wojny – dla obozu byłych jeńców czekających na repatriację.
- W latach 1939–1945 (do ok. końca lutego 1945 r.) – stanowił miejsce pochówku przeznaczone przede wszystkim dla jeńców zmarłych w centralnym szpitalu II Okręgu Wojskowego tzw. Reservelazarett II (RL II) w Stargardzie. Grzebano tu również niektórych jeńców Dulagu L i Stalagu II D Stargard.
- W trzecim okresie, zapoczątkowanym w 1952 r., na cmentarzu spoczęły szczątki żołnierzy Armii Czerwonej, ekshumowanych z mogił wojennych, w których zostali pogrzebani w 1945 r. Jako ostatnią wydzielono kwaterę oraz przeniesiono tam symboliczne upamiętnienia z likwidowanego w 1996 r. Mauzoleum Żołnierzy Radzieckich, usytuowanego w pobliżu placu Wolności w Stargardzie.
Obecnie na cmentarzu, zgodnie z jego ewidencją, spoczywać ma 5010 osób, z czego zaledwie niewielka część to zidentyfikowani. W większości, bo przeszło 4,6 tys., to mogiły żołnierskie doby końca wojny, natomiast pozostałe – groby jenieckie z czasów obu wojen światowych. Pomimo upływu czasu i dokonanych ekshumacji nadal jest czytelny międzynarodowy charakter nekropolii. Znajdziemy tu bowiem groby Polaków, Serbów, Włochów, Rumunów, Portugalczyków, Belgów, a także żołnierzy Armii Czerwonej. Byli tu też pochowani żołnierze armii carskiej (w tym Polacy), Amerykanie, Brytyjczycy i Francuzi, a także walczący w armii francuskiej Marokańczycy, Tunezyjczycy i Senegalczycy.
Na cmentarzu są lub miały miejsce pochówki zarówno oficerów (rezerwy i zawodowych), jak i szeregowych żołnierzy oraz podoficerów nie tylko różnych armii, ale i wielu wyznań: katolików, protestantów, grekokatolików, prawosławnych, muzułmanów i żydów. Ludzie ci w większości pochodzili z Europy, ale byli wśród nich także Azjaci, Afrykańczycy, Australijczycy i żołnierze z Ameryki Północnej. Na cmentarzu spoczywają też przynajmniej dwie kobiety. Wszyscy umierali daleko od swoich krajów, domów i bliskich…
Na podstawie projektu graficznego wpinki został wykonany baner umieszczony na ścianie kamienicy w centrum Szczecina.
