Nawigacja

Aktualności

36 x TAK. Postulaty Szczecińskie 1980 r. – Szczecin, 29 sierpnia 2019

W Centrum Edukacyjnym IPN „Przystanek Historia” w Szczecinie odbył się wernisaż wystawy „36 x TAK. Postulaty Szczecińskie 1980” oraz dyskusja poświęcona kulisom ich podpisania 30 sierpnia 1980 r. w Szczecinie

29 sierpnia 2019 r. 

Centrum Edukacyjne IPN „Przystanek Historia” w Szczecinie, al. Wojska Polskiego 21,

W czasie dyskusji paneliści skupiali się na  porównaniach pomiędzy strajkami w Gdańsku i Szczecinie, podobieństwach oraz różnicach w postulatach. Ponadto przedstawili mechanizmy tworzenia, przebiegu rokowań oraz podpisania porozumień. W trakcie rozmów poruszony został również wątek codzienności strajkujących i działań władz PRL.

W dyskusji udział wzięli 

  • dr Konrad Knoch - Uniwersytet Gdański/Europejskie Centrum Solidarności, autor i współredaktor książek dotyczących pism liberalnych w drugim obiegu, historii Stoczni Gdańskiej, współtwórca wystawy stałej w ECS,
  • Łucja Plaugo - działaczka opozycji demokratycznej w PRL, członek MKS w sierpniu 1980 r. w Stoczni Szczecińskiej,
  • dr hab. Sebastian Ligarski - naczelnik Oddziałowego Biura Badań Historycznych IPN w Szczecinie,
  • Zbigniew Jasina - zastępca redaktora naczelnego Kuriera Szczecińskiego, działacz opozycji demokratycznej w okresie PRL.

Dyskusja była transmitowana na żywo na naszym fanpag'u na Facebooku. Zapraszmy do odtworzenia relacji video. 

Całość dopełnił przedpremierowy wernisaż wystawy autorstwa dr hab. Sebastiana Ligarskiego poświęconej 36 postulatom wysuniętym przez robotników w sierpniu 1980 r. w Szczecinie. Na planszach wystawy zachowano oryginalną pisownię postulatów. Całość ekspozycji uzupełniają zdjęcia ukazujące codzienność strajku aż do momentu podpisania porozumień 30 sierpnia 1980 r. pomiędzy MKS a komisją rządową.

Do wystawy „36 x TAK. Postulaty Szczecińskie 1980” ​powstał katalog, który był rozdawany w trakcie wernisażu. Ponadto uczestnicy spotkania otrzymali bezpłatnie płytę: „Szczeciński sierpień 1980 r. w pocztówkach dźwiękowych”, która jest owocem współpracy Oddziału IPN w Szczecinie i Radia Szczecin. 


 

Wystawa na stałe będzie eksponowana przy bramie Stoczni Szczecińskiej, ul. Antosiewicza 1. Natomiast 30 sierpnia 2019 r. podczas uroczystości z okazji 39. rocznicy podpisania w Szczecinie Porozumień Sierpniowych dbędzie się prezentacja jej wersji plenerowej. Partnerem wystawy jest Stocznia Szczecińska sp. z o.o.

30 sierpnia 2019 r. 

Brama Stoczni Szczecińskiej, ul. Antosiewicza 1 w Szczecinie

30 sierpnia 2019 r. pod Bramą Stoczni Szczecińskiej odbyła się uroczystości z okazji 39. rocznicy podpisania w Szczecinie Porozumień Sierpniowych. Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Szczecinie reprezentował Dyrektor dr Paweł Skubisz. W trakcie uroczystości zostały wręczone Krzyże Wolności i Solidarności działaczom opozycji wobec dyktatury komunistycznej z lat 1956-1989

 

 

Dwadzieścia jeden postulatów gdańskich znalazło się na liście UNESCO. Oryginalna tablica z tymi dezyderatami wita wchodzących na wystawę stałą Europejskiego Centrum Solidarności w Gdańsku. Postulaty ze Stoczni im. Lenina obecne są w podręcznikach szkolnych. Na temat 36 postulatów wysuniętych przez szczecińskich robotników w sierpniowe lato 1980 r. panuje cisza. Tablice zniknęły, a pamięć o nich pozostała tylko na zdjęciach i w ludziach. 18 sierpnia 1980 r. (poniedziałek) jako pierwsza zastrajkowała Stocznia Remontowa „Parnica”. Na czele protestu stanął Aleksander Krystosiak, były więzień stalinowski, działacz Wolnych Związków Zawodowych Pomorza Zachodniego. Przedstawiciele tej stoczni, na czele z Krystosiakiem, wsiedli do motorówki i popłynęli do Stoczni Szczecińskiej im. A. Warskiego. Gdy przybili do nabrzeża, stocznia jeszcze pracowała, choć panowała w niej bardzo napięta atmosfera. W końcu około godz. 10:30, stocznia przerwała pracę. Kilka tysięcy ludzi zebrało się przed bramą główną i zażądało rozmów z przedstawicielami władz. Pojawiły się hasła popierające Gdańsk oraz załogę szczecińskiej „Parnicy”. Do zakładu przyjechał Janusz Brych, I sekretarz Komitetu Wojewódzkiego  Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Szczecinie, który wraz z dyrektorem stoczni Stanisławem Ozimkiem, Eugeniuszem Szerkusem pracownikiem stoczni, członkiem komitetu strajkowego z Grudnia 1970 i Stycznia 1971, oraz Waldemarem Ronisem z „Meramontu” stanął na przyczepie ciągnikowej. Brych starał się na bieżąco odpowiadać na sypiące się w jego kierunku pytania i  żądania stoczniowców. Chaos i tumult powodowały, że I sekretarz nalegał na przeniesienie spotkania do świetlicy i domagał się od strajkujących klarownego sformułowania postulatów i wybrania delegatów do dalszych rozmów. Jarosław Mroczek zapamiętał, że wtedy nie próbowano ich namawiać do powrotu do pracy, lecz wybrania swoich przedstawicieli. Rozejście się spod bramy głównej nastąpiło dopiero po apelu Eugeniusza Szerkusa. Zanim rozpoczęło się kolejne spotkanie z Januszem Brychem, strajkujący wybrali swojego przewodniczącego. Został nim Marian Jurczyk, magazynier, kojarzony ze strajku w grudniu 1970 r. W czasie następnego spotkania z Brychem, do którego doszło o godz. 15:00, delegaci poszczególnych wydziałów odczytywali swoje żądania. Skrzętnie notowane przez Antoniego Szatkowskiego i dziś zachowane w jego notatkach oddają główne bolączki tamtego okresu. Wiele z nich miało charakter ekonomiczno-socjalny i dotyczyło spraw stricte stoczniowych. Warto jednak zauważyć, co zresztą znajdzie swoje odbicie w późniejszych 36 postulatach, że na listach tych znalazły się odważne postulaty polityczne, które musiały wprawić władze w stan daleko idącego niepokoju. Były to między innymi: zniesienie cenzury, zapisanie prawa do strajku w Konstytucji PRL, możliwość istnienia opozycyjnych partii politycznych, żądanie uwolnienia więźniów politycznych czy niedyskryminowania opozycji.

Stefan Kozłowski wspominał : „Wciąż padają nowe hasła. Kresy. Ukraina. Kościół katolicki oczywiście, środki masowego przekazu, dostęp do nich. Wypływa sprawa cenzury. Delegaci nie zapominają o Polakach za granicą, w Związku Radzieckim rzecz jasna. A skoro tak, to co z Katyniem? Wiele pytań i żądań. Niektóre nierealne lub nazbyt polityczne”.

Drugie spotkanie z Januszem Brychem trwało ponad godzinę. Pierwszy sekretarz prosił strajkujących o przedstawienie jednej, zbiorczej lisy żądań, gdyż odczytywanie ich przez poszczególne wydziały trwało niezwykle długo, dochodziło do wielu powtórzeń, a sytuacja w mieście była dynamiczna i zmieniała się z godziny na godzinę. Po tej rozmowie liczące 35 osób prezydium Komitetu Strajkowego rozpoczęło selekcję stoczniowych dezyderatów, a następnie przekazało je trzem osobom, mianowicie Marii Chmielewskiej, Kazimierzowi Fischbeinowi i Stanisławowi Wiszniewskiemu. To oni, w odpowiedzi na apel Marian Jurczyka, zamknęli się w pokoju dyrektora do spraw produkcji i przez całą noc redagowali i starali się ułożyć w miarę pełną, jednolitą i co najważniejsze reprezentacyjną listę dezyderatów stoczniowców. Rankiem 19 sierpnia 1980 r. katalog 70 postulatów był gotowy, a KS czekał na spotkanie z władzami wojewódzkimi. W tym samym czasie strajk szybko rozszerzał się na cały Szczecin, a potem województwo. O godz. 14:00 tego dnia KS Stoczni Szczecińskiej przekształcił się w Międzyzakładowy Komitet Strajkowy z Marianem Jurczykiem, jako przewodniczącym, i zwrócił się żądaniem natychmiastowego przybycia do Szczecina przedstawicieli władz centralnych „celem podjęcia dyskusji na postulatami wysuniętymi przez załogi strajkujących zakładów, ze względu na rangę problemów poruszanych w tych postulatach”. W tym czasie też ostatecznie przygotowano listę 36 postulatów. W momencie ukonstytuowania się MKS akces do niego deklarowało 20 zakładów, ale liczba ta zmieniała się z godziny na godzinę. 30 sierpnia 1980 r. w MKS zrzeszonych było ponad 300 zakładów z całego województwa i innych regionów.

Po wielu dniach napięcia i walki władze i 30 sierpnia 1980 r. Marian Jurczyk i Kazimierz Barcikowski podpisali porozumienie. We wrześniu powstał Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność”.

dr hab. Sebastian Ligarski

Naczelnik OBBH IPN w Szczecinie

 

do góry